โรคสมองพิการ (Cerebral Palsy) คือโรคความผิดปกติทางระบบประสาทที่เกิดกับเด็กเล็กหรือทารก เกิดจากความผิดปกติในส่วนหน้าของสมองที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหว ซึ่งสาเหตุเกิดจากสมองได้รับความเสียหาย หรือสาเหตุมาจากการพัฒนาของสมองที่ไม่สมบูรณ์ ส่งผลกระทบต่อการควบคุมของกล้ามเนื้อ การเคลื่อนไหว และการทรงตัวของร่างกายไปตลอดชีวิต
ในปัจจุบันเด็กที่ป่วยเป็นโรคสมองพิการในเด็กมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นสาเหตุส่วนหนึ่งมาจากการอัตราการรอดชีวิตเด็กที่คลอดก่อนกำหนด หรือมีน้ำหนักตัวที่น้อยที่สูงขึ้น ซึ่งเด็กกลุ่มดังกล่าวเป็นกลุ่มเสี่ยงที่มีโอกาสเป็นโรคสมองพิการ
สาเหตุของโรคสมองพิการในเด็ก
สมองได้รับความเสียหายได้ตั้งแต่ก่อนคลอด ระหว่างที่กำลังคลอด และหลังคลอด แต่อย่างไรก็ได้ก็ตาม มี 1ใน3 ที่เด็กที่ป่วยเป็นโรคสมองพิการที่ไม่สามารถทราบสาเหตุที่ชัดเจน
สมองได้รับความเสียหายก่อนคลอด
สาเหตุอาจเกิดจากความผิดปกติของสมองของเด็กทารกในครรภ์ ซึ่งผลอาจมาจากการติดเชื้อระหว่างที่กำลังตั้งครรภ์ เช่น ติดเชื้อหัดเยอรมัน เชื้อไวรัสอื่นๆ หรือมากจากภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ อาจมีปัญหาทางระบบหลอดเลือด เกิดจากปัญหาทางเมตาบอลิก หรือมาจากที่คุณแม่ได้รับสารพิษบางอย่าง
สมองได้รับความเสียหายระหว่างคลอด
สาเหตุอาจเกิดจากการที่คุณแม่คลอดยาก รกพันคอ เด็กขาดออกซิเจนในช่วงคลอด เด็กที่คลอดก่อนกำหนด เด็กมีน้ำหนักแรกคลอดน้อย เด็กติดเชื้อ ตัวเหลือง หรือน้ำตาลในเลือดต่ำ หรือเด็กมีเลือดออกจากสมอง หรือได้สมองเด็กได้รับความเสียหาย
สมองได้รับความเสียหายหลังคลอด
สาเหตุอาจเกิดจากเด็กได้รับการติดเชื้อ เยื้อหุ้มสมองอักเสบ ซึ่งจะทำให้สมองของเด็กได้รับความเสียหาย หรืออาจเกิดจากที่สมองของเด็กได้รับการกระทบกระเทือน
ปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ
- คุณแม่มีอายุครรภ์ตั้งแต่ 35 ปีขึ้นไป
- คุณแม่เป็นโรคความดันโลหิตสูงหรือต่ำ ขณะตั้งครรภ์
- เด็กไม่กลับหัวออกมาตอนคลอด
อาการของสมองพิการในเด็ก
อาการโรคสมองพิการ มีความรุนแรงแตกต่างกันออกขึ้นอยู่แต่ละส่วนของสมองที่ได้รับความเสียหาย ซึ่งอาการที่พบเห็นได้ชัด ได้แก่
- เด็กมีพัฒนาการที่ล่าช้า ทั้งทางร่างกาย และการพูด
- เด็กมีความผิดปกติของกล้ามเนื้อ การเคลื่อนไหว หรือการทรงตัว มีการเคลื่อนไหวน้อย น้ำลายไหลมาก หรือไม่สามารถกลั้นปัสสาวะได้ถึงแม้อยู่ในวัยที่รู้เรื่อง
- เด็กมีความบกพร่องทางการเรียนรู้และสติปัญญา
- เด็กมีความผิดปกติทางการได้ยิน หรือการมองเห็น
- เด็กมีความผิดปกติการทางสื่อสาร การพูดหรือการใช้ภาษา
- เด็กมีความผิดปกติทางการรับรู้ความรู้สึก
สมองพิการ มีหลายชนิดขึ้นอยู่กับตำแหน่งของสมองที่ได้รับความเสียหาย ซึ่งแบ่งออกประเภทได้ ดังนี้
สมองพิการชนิดหดเกร็ง
ชนิดนี้เป็นชนิดที่จะพบมากที่สุด ถึง 80% ของผู้ที่ป่วยสมองพิการชนิดอื่นๆ โดยสมองพิการชนิดนี้จะให้กล้ามเนื้อจะแข็งเกร็ง และมีความผิดปกติทางการเดิน แต่ผู้ป่วยบางรายก็จะมีกล้ามเนื้อที่อ่อนแรง หรือหนักหน่อยก็เป็นอัมพาต ซึ่งจะส่งผลทำให้เป็นข้างใดข้างหนึ่ง หรือส่งผลเป็นขาทั้ง 2 ข้าง ใบหน้า หรือเป็นทั้งร่างกาย
สมองพิการชนิดกระตุ๊ก
เด็กที่ป่วยสมองพิการชนิดนี้ จะมีความผิดปกติของกล้ามเนื้อ ทำให้กล้ามเนื้อแข็งตึง สลับกับกล้ามเนื้ออ่อนแรง ส่งผลทำให้ไม่สามารถควบคุมการเคลื่อนไหวของร่างกาย หรือทำให้เกิดอาการชัก
สมองพิการชนิดผสม
เด็กที่ป่วยด้วยโรคสมองพิการชนิดนี้ จะมีอาการชนิดหดเกร็ง หรือกระตุ๊ก ร่วมกัน
ภาวะแทรกซ้อนของโรคสมองพิการ
ผู้ป่วยโรคสมองพิการ จะมีความเสี่ยงที่จะมีภาวะแทรกซ้อนตามมา ดังนี้
- ประสาทการรับรู้สึกผิดปกติ
- ปัญหาทางเดินอาหารผิดปกติ
- สายตาการมองเห็นผิดปกติ
- ช่องปากมีความบกพร่อง
- กระดูกมีความผิดปกติ
- มีปัญหาทางจิต
- ไม่สามารถกลั้นปัสสาวะได้
การรักษาโรคสมองพิการ
การดูแลรักษาเด็กที่ป่วยเป็นโรคนี้ จะต้องอาศัยการร่วมด้วยช่วยกันของทั้ง ตัวผู้ป่วย จากครอบครัว และคณะแพทย์รักษา โดยการรักษาควรรักษาตั้งแต่ที่เด็กยังเล็กๆ จะช่วยให้เด็กมีพัฒนาการที่ดีขึ้นกว่าการรักษาเด็กที่ป่วยตอนอายุมากขึ้น การรักษาเด็กที่ป่วยเป็นโรคนี้จะมีความแตกต่างกันออกไปขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรคและอายุของผู้ป่วย
คณะแพทย์ที่จะดูแลรักษาเด็กที่ป่วยด้วยโรคสมองพิการ ประกอบด้วย มีกุมารแพทย์ผู้เชี่ยวชาญสาขาประสาทวิทยา ศัลยแพทย์ด้านระบบประสาท ศัลยแพทย์ด้านกระดูกและข้อ แพทย์เวชศาสตร์ นักกายภาพบำบัด และนักกิจกรรมบำบัด
แนวทางการดูแลรักษาเด็กที่ป่วยด้วยโรคสมองพิการ มีดังนี้
- ทำกายภาพบำบัด เพื่อช่วยให้เด็กมีการเคลื่อนไหวร่างกาย ได้อย่างปกติให้มากที่สุด และคอยป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้
- มีการกำหนดตารางการบำบัด เพื่อเพิ่มศักยภาพทักษะการใช้กล้ามเนื้อมัดเล็ก ฝึกการกิน การช่วยเหลือตัวเอง และฝึกทำกิจวัตรประจำวันอื่นๆ
- บำบัดโดยการฝึกพูด
- มีการรักษาด้วยยาร่วมกับการรักษาอื่นๆ และให้ยาลดอาการหดเกร็ง
- ทำการรักษาด้วยการผ่าตัด ลดการตึงของกล้ามเนื้อ ผ่าตัดย้ายเส้นเอ็น และการผ่าตัดกระดูก
- การรักษาแบบอื่นๆ เช่น การรักษาปัญหาสายตาและการได้ยิน ภาวะชัก และการรักษาจิตเวช
การป้องกันโรคสมองพิการ
ส่วนใหญ่จะมีความผิดปกติทางพันธุกรรม จึงไม่สามารถป้องกันได้ แต่ผู้ปกครองสามารถลดความเสี่ยงของการเกิดโรคได้ และป้องกันได้จากบางสาเหตุ โดยทำได้ ดังนี้
- รับวัคซีนให้ครบ
- ฝากครรภ์และไปพบแพทย์ตามกำหนด
- ดูแลสุขภาพในขณะตั้งครรภ์
- ป้องกันไม่ให้เด็กได้รับการกระทบกระเทือนทางสมอง
- ดูแลสุขภาพเด็กให้แข็งแรง
บทความที่เกี่ยวข้อง